1. Tiềm năng, thế mạnh du lịch Bình Dương

Bình Dương có tài nguyên du lịch tương đối đa dạng, các hồ chứa nước như hồ Dầu Tiếng, hồ Than Thở, hồ Cần Nôm, hồ Đá Bàn, hồ Phước Hoà có khả năng đầu tư phát triển các khu nghỉ dưỡng, khu vui chơi, giải trí trên mặt nước, các hoạt động thể thao. Hệ thống các sông như Sông Sài Gòn, sông Đồng Nai, sông Thị Tính cũng như các kênh rạch đã tạo ra tiềm năng phát triển du lịch nhờ cảnh quan sông nước cùng miệt vườn cây trái xanh tốt như: Vườn cây ăn trái Lái Thiêu; vườn cây ăn trái Thanh Tuyền; vườn bưởi Bạch Đằng; vườn cam, quýt Bắc Tân Uyên; các nông trại ứng dụng công nghệ cao có khả năng phát triển các loại hình du lịch sinh thái, du lịch nghỉ dưỡng cuối tuần, du lịch học tập trải nghiệm, các tour du lịch sông nước,… với thương hiệu “miệt vườn Lái Thiêu” nổi tiếng từ lâu, gắn với nhiều loại trái cây đặc sản nổi tiếng như Sầu riêng, Bòn bon, Măng cụt, Mít tố nữ,… Trong đó “Măng cụt Lái Thiêu” được vinh danh trong TOP 50 loại trái cây đặc sản nổi tiếng của Việt Nam.

Về thắng cảnh, Bình Dương có hai ngọn núi (Núi Cậu và núi Châu Thới) có cảnh quan đẹp và giá trị văn hoá, lịch sử, tôn giáo có khả năng phát triển các loại hình du lịch tâm linh, tín ngưỡng, tham quan di tích lịch sử văn hoá. Bên cạnh đó, Bình Dương còn là vùng đất mang đậm nét văn hóa với nhiều làng nghề thủ công truyền thống nổi tiếng như: nghề gốm sứ, sơn mài, điêu khắc và nghề mây tre lá…với các sản phẩm có thương hiệu như gốm sứ Minh Long, Cường Phát, lò lu Đại Hưng, mây tre lá Thành Lộc, trong đó Nghề sơn mài Tương Bình Hiệp và Nghề gốm sứ Bình Dương được ông nhận là “Di sản Văn hoá phi vật thể Quốc gia”,… Với lịch sử hình thành lâu đời, Bình Dương có khá nhiều và đa dạng các di tích lịch sử, văn hoá có khả năng khai thác phát triển du lịch, hiện nay toàn tỉnh hiện có 65 di tích lịch sử, văn hoá được xếp hạng (trong đó có 13 di tích cấp quốc gia) bao gồm các di tích khảo cổ, di tích lịch sử cách mạng, di tích kiến trúc tôn giáo, các công trình kiến trúc nhà cổ như nhà cổ Đốc Phủ Đẩu, nhà cổ ông Trần Công Vàng… là những di tích lịch sử in đậm bản sắc văn hóa địa phương Bình Dương. Trong đó nổi tiếng nhất là khu Di tích cấp quốc gia Nhà tù Phú Lợi, Di tích cấp quốc gia chùa Hội Khánh, nơi cụ Phó bảng Nguyễn Sinh Sắc, thân sinh của chủ tịch Hồ Chí Minh đã đến nương náu và hoạt động một thời gian. Về các lễ hội truyền thống như Lễ hội chùa Bà Thiên Hậu, lễ hội Kỳ Yên,... hàng năm lễ hội “Chùa Bà Thiên Hậu” đón hơn 01 triệu lượt khách đến viếng vào dịp rằm tháng Giêng. Về vui chơi, giải trí, nghỉ dưỡng có các địa điểm nổi tiếng như: Khu du lịch văn hoá, thể thao Đại Nam, Phương Nam Resort, Du lịch xanh Dìn ký, khu du lịch sinh thái núi Cậu - hồ Dầu Tiếng, Du lịch Thuỷ Châu, An Lâm Retreat Sài Gòn River; Phim trường Cối Xoay Gió (The Windmill),... Trong đó đáng quan tâm là Khu du lịch văn hoá, thể thao Đại Nam, với qui mô 450 ha, đây là một quần thể du lịch, văn hoá, thể thao theo mô hình công viên chuyên đề với nhiều loại hình vui chơi giải trí hấp dẫn.

Đến với Bình Dương du khách không chỉ tham quan, vui chơi giải trí mà du khách còn được kết hợp mua sắm các sản phẩm quà lưu niệm tại các địa điểm như: Trung tâm Thương mại Minh Sáng Plaza, Trung tâm giới thiệu các sản phẩm Du lịch Bình Dương, Lò lu Đại Hưng, Sơn mài Tư Bốn, sơn mài Định Hoà,... Bên cạnh đó, du khách còn được thưởng thức vị ngon đặc trưng của ẩm thực vùng Đông Nam Bộ với các món ăn hấp dẫn như: bánh bèo bì Bình Dương, nem Lái Thiêu, gà nướng sầu riêng… Đặc biệt, trong năm 2021-2022, tổ chức Kỷ lục Việt Nam đẫ chọn Gỏi gà măng cụt Lái Thiêu và Lẩu bò nhúng mắm ruốc vào Top món ăn đặc sản Việt Nam, Nem Lái Thiêu và Mứt gừng Bình Nhâm được chọn vào Top 100 đặc sản quà tặng Việt Nam. Ngoài ra Bình Dương có lợi thế phát du lịch thể thao cao cấp với 4 sân golf đã và đang hoạt động phục vụ khách (sân golf Sông Bé, sân golf Phú Mỹ, sân golf MêKông, sân golf Harmonie), trong đó sân golf Sông Bé là một trong những sân golf đầu tiên đạt chuẩn quốc tế được công nhận bởi Hiệp hội những người chơi golf của Mỹ và Singapore; sân golf  Phú Mỹ nằm trong top 10 các sân golf Việt Nam được Hiệp hội golf Việt Nam bình chọn năm 2011 là một trong những sân golf lớn của khu vực Đông Nam Á; sân golf Harmonie được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận sân golf phục vụ khách du lịch tốt nhất Việt Nam năm 2019.

2. Một số giải pháp phát triển du lịch Bình Dương

Việc định hướng phát triển ngành du lịch Bình Dương tập trung đáp ứng nhu cầu vui chơi giải trí, tham quan, nghỉ dưỡng cho các đối tượng khách là các chuyên gia, người lao động đến sinh sống, làm việc tại tỉnh và các tỉnh thành phố trong Vùng Đông Nam Bộ và Tây Nam Bộ, phát triển các dịch vụ để phụ vụ cho các đối tượng khách là các nhà đầu tư đến Bình Dương để tìm kiếm cơ hội đầu tư.

a) Đổi mới nhận thức về phát triển du lịch

Xác định rõ du lịch là ngành kinh tế tổng hợp, có tính liên ngành, liên vùng, xã hội hoá cao và có tính nhân văn sâu sắc, có khả năng đóng góp lớn vào phát triển kinh tế, tạo nhiều việc làm, chuyển dịch cơ cấu kinh tế và tạo động lực cho các ngành, lĩnh vực khác phát triển. Đổi mới mạnh mẽ tư duy, phát triển du lịch theo quy luật kinh tế thị trường, bảo đảm nhất quán từ quan điểm, mục tiêu, chương trình hành động và có cơ chế, chính sách đột phá. Tăng cường công tác tuyên truyền, vận động nhằm nâng cao ý thức của người dân, doanh nghiệp và cộng đồng trong việc xây dựng, bảo vệ hình ảnh, môi trường du lịch, góp phần phát triển du lịch theo hướng bền vững, không ngừng nâng cao uy tín và thương hiệu du lịch Bình Dương.

b) Nâng cao chất lượng sản phẩm du lịch, hình thành một số sản phẩm du lịch đặc trưng để phát triển bền vững

Tập trung xây dựng, khai thác, phát triển sản phẩm du lịch đặc trưng của tỉnh (tham quan làng nghề truyền thống), nhóm sản phẩm du lịch chính (du lịch sinh thái, vui chơi giải trí, tham quan tìm hiểu các di tích, khu công nghiệp, nhà máy sản xuất, quy trình sản xuất, tìm kiếm cơ hội đầu tư). Đồng thời, củng cố duy trì các sản phẩm, dịch vụ hiện có, từng bước xây dựng cơ sở vật chất, các điều kiện để phát triển nhóm sản phẩm du lịch bổ trợ.

Tiếp tục hỗ trợ củng cố duy trì các sản phẩm, dịch vụ hiện có như: Vui chơi giải trí; du lịch thể thao golf; du lịch nghỉ dưỡng; tham quan các Bảo tàng, di tích; du lịch dã ngoại, giáo dục cộng đồng, nghiên cứu khoa học; du lịch tâm linh... và phát triển thêm có nhóm sản phẩm bổ trợ như mua sắm, du lịch ẩm thực, du lịch kết hợp với việc xem các giải thể thao. Thu hút các dự án đầu tư, khu vui chơi giải trí tổng hợp tại các khu vực có tiềm năng khác như Núi Cậu – hồ Dầu Tiếng (huyện Dầu Tiếng), cù lao Bạch Đằng, cù lao Thạnh Hội (thị xã Tân Uyên). Phát triển loại hình ẩm thực truyền thống gắn với các sản vật của địa phương.

c) Tiếp tục bổ sung, hoàn thiện cơ chế, chính sách phát triển du lịch

Tiếp tục xây dựng chính sách cho phù hợp để thúc đẩy phát triển du lịch trở thành ngành kinh tế quan trọng của tỉnh; xây dựng, ban hành chính sách khuyến khích phát triển du lịch như: chính sách ưu đãi, thu hút đầu tư phát triển hạ tầng để khai thác tiềm năng, thế mạnh về du lịch, nâng cao chất lượng sản phẩm du lịch, công tác xúc tiến, quảng bá du lịch,… Đẩy mạnh xã hội hóa trong lĩnh vực du lịch, nhà nước có chính sách tạo điều kiện thuận lợi để thu hút các doanh nghiệp đầu tư phát triển du lịch như: đơn giản hóa về thủ tục hành chính, thủ tục đất đai, thủ tục xây dựng,…Ưu tiên bố trí vốn cho công tác triển khai thực hiện quy hoạch, kế hoạch, đề án, công tác đào tạo phát triển nguồn nhân lực du lịch, nghiên cứu thị trường và xúc tiến quảng bá du lịch, từng bước hình thành quỹ phát triển du lịch nhằm đào tạo, quảng bá, hỗ trợ phát triển các dự án về du lịch.

d) Đầu tư phát triển kết cấu hạ tầng, cơ sở vật chất phục vụ du lịch

Ưu tiên nguồn lực thích hợp để đầu tư phát triển hạ tầng giao thông kết nối các khu, điểm du lịch. Tăng cường huy động các nguồn lực xã hội để đầu tư phát triển hệ thống cơ sở vật chất kỹ thuật ngành du lịch theo hướng phát triển bền vững gắn với phát triển kinh tế - xã hội. Khuyến khích các nhà đầu tư trong và ngoài nước đầu tư các khu, điểm du lịch, khu dịch vụ phức hợp, khu vui chơi giải trí, các khách sạn có chất lượng cao đạt tiêu chuẩn từ 3 sao trở lên. Hình thành khu chợ đêm, phố đi bộ ở một số huyện, thị, thành phố có điều kiện, phát triển các cơ sở kinh doanh dịch vụ ăn uống, mua sắm, thể thao, vui chơi giải trí, chăm sóc sức khỏe đạt chuẩn phục vụ khách du lịch. Đa dạng hoá các sản phẩm du lịch để thu hút du khách đến với Bình Dương. Đẩy mạnh các hoạt động văn hoá, hoạt động thể thao trong phát triển du lịch, xây dựng mô hình phát triển kinh tế nông nghiệp chất lượng cao gắn với du lịch và xây dựng nông thôn mới nhằm giới thiệu quảng bá sản phẩm nông nghiệp trực tiếp đến với du khách. Tiếp tục đầu tư hoàn thiện để đưa vào khai thác các công trình di tích lịch sử cấp quốc gia trên địa bàn tỉnh. Đầu tư xây dựng các bến đỗ, nhà chờ đạt chất lượng để phát triển tuyến du lịch đường sông trên địa bàn tỉnh,...

e) Tăng cường hoạt động xúc tiến, quảng bá du lịch

Tăng cường thực hiện chủ trương xã hội hoá trong quảng bá, xúc tiến du lịch trong nước và từng bước quảng bá xúc tiến ra nước ngoài, đặc biệt là các nước trong khối ASEAN. Xây dựng và phát triển thương hiệu du lịch gắn với hình ảnh con người Bình Dương thân thiện mến khách. Đẩy mạnh liên kết, hợp tác với các tỉnh, thành trên cả nước để thu hút du khách đến Bình Dương. Tăng cường quảng bá du lịch trên Đài Phát thanh và Truyền hình tỉnh, Đài Truyền hình Việt Nam và khu vực, quảng bá trên App du lịch, các ấn phẩm báo chí trong nước, bản đồ du lịch, làm phim tư liệu về du lịch Bình Dương. Tổ chức các hội thảo, hội nghị chuyên đề, các sự kiện, hội chợ về du lịch trong nước và quốc tế. Phối hợp với Ban Quản lý các Khu công nghiệp để cung cấp thông tin cần thiết về du lịch của tỉnh cho các chuyên gia và người lao động trong khu công nghiệp, các cơ sở lưu trú để cung cấp thông tin cho khách lưu trú, các cơ sở đào tạo để cung cấp thông tin về loại hình du lịch tham quan tìm hiểu về hệ thống các di tích để thu hút khách là đối tượng học sinh, sinh viên. Xây dựng thương hiệu du lịch, hệ thống nhận diện thương hiệu của tỉnh Bình Dương gắn với khẩu hiệu “Trải nghiệm và cảm nhận”,...

f) Tạo môi trường thuận lợi cho doanh nghiệp và cộng đồng dân cư phát triển du lịch

Đẩy mạnh cải cách thủ tục hành chính, tạo môi trường thuận lợi cho doanh nghiệp trong đầu tư hoạt động kinh doanh du lịch. Có chính sách hỗ trợ phát triển du lịch sinh thái vườn, du lịch cộng đồng tạo điều kiện thuận lợi để cộng đồng dân cư tham gia kinh doanh du lịch và hưởng lợi từ du lịch. Khuyến khích và tạo điều kiện thuận lợi cho các doanh nghiệp đổi mới, sáng tạo, đa dạng hoá các loại hình dịch vụ, các sản phẩm du lịch phù hợp để phục vụ du khách,...

g) Đào tạo, phát triển và nâng cao chất lượng nguồn nhân lực du lịch

Xác định nguồn nhân lực là yếu tố quan trọng trong hoạt động phát triển du lịch, cần có chính sách đào tạo phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao; lao động là người dân địa phương phục vụ phát triển du lịch cộng đồng, du lịch homestay, góp phần tạo việc làm trong khu vực nông nghiệp nông thôn. Nâng cao chất lượng nguồn nhân lực cả về công tác quản lý nhà nước, quản trị doanh nghiệp và lao động nghề du lịch. Chú trọng nâng cao kỹ năng nghề, ngoại ngữ và đạo đức nghề nghiệp cho đội ngũ lao động trong ngành du lịch; đẩy mạnh liên kết trong công tác đào tạo nguồn nhân lực nhằm mở rộng quy mô, đa dạng hoá các hình thức đào tạo; quan tâm công tác đào tạo và đào tạo lại nguồn nhân lực du lịch; khuyến khích các doanh nghiệp tự đào tạo tại chỗ nhằm đáp ứng nhu cầu nguồn nhân lực phục vụ,…

h) Tăng cường hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước về du lịch

Kiện toàn bộ máy quản lý nhà nước về du lịch từ tỉnh đến các huyện, thị xã, thành phố theo hướng tinh gọn, đồng bộ, chuyên nghiệp, hiệu lực và hiệu quả, đáp ứng yêu cầu quản lý du lịch của ngành. Quản lý tốt các nguồn tài nguyên du lịch (thiên nhiên và văn hoá), môi trường cảnh quan, các di tích lịch sử văn hoá đã được xếp hạng (cấp quốc gia và cấp tỉnh); Tiếp tục đẩy mạnh công tác thanh tra, kiểm tra chuyên ngành và liên ngành về chất lượng các dịch vụ phục vụ du khách. Đảm bảo an ninh trật tự, an toàn cho du khách, an toàn vệ sinh thực phẩm, vệ sinh môi trường, xây dựng môi trường xanh - sạch - đẹp và văn minh tại các khu, điểm du lịch./.